Diễm Trang
Active member
Ngày 31/10/2025, Tòa án Thương mại Quốc tế Mỹ (U.S. Court of International Trade) đã chính thức ban hành Lệnh đình chỉ vụ kiện giữa Viện Thủy sản Quốc gia Mỹ (NFI), Hiệp hội Nhà hàng Quốc gia Mỹ (NRA) cùng một số doanh nghiệp thủy sản Mỹ với Chính phủ Hoa Kỳ – liên quan đến việc thực thi Đạo luật Bảo vệ Động vật Có vú Biển (MMPA).
Theo lệnh này, ngày có hiệu lực 1/1/2026 của lệnh cấm nhập khẩu ghẹ (swimming crab) từ Việt Nam, Philippines, Indonesia và Sri Lanka đã được tạm hoãn cho đến khi Cơ quan Quản lý Khí quyển và Đại dương Quốc gia Mỹ (NOAA/NMFS) hoàn tất việc xem xét lại các “khả năng so sánh tương đương” (comparability findings) – tức là đánh giá về mức độ tương đương trong việc bảo vệ động vật có vú biển giữa các quốc gia xuất khẩu và Mỹ.
Vụ kiện và thỏa thuận giữa các bên
Ngày 11/10/2025, NFI và các bên liên quan đã khởi kiện NOAA/NMFS tại New York, cho rằng cơ quan này đã vi phạm thủ tục hành chính khi từ chối công nhận tính tương đương cho 240 nghề cá của 46 quốc gia, trong đó có nghề khai thác ghẹ của Việt Nam (Fishery ID 2988).
Sau quá trình thương lượng, Bộ Tư pháp Hoa Kỳ và phía nguyên đơn đã đạt được thỏa thuận và đệ trình lên tòa. Theo đó:
· Lệnh cấm nhập khẩu ghẹ từ 4 quốc gia nói trên sẽ chưa có hiệu lực cho đến khi có quyết định mới từ NMFS.
· Các quốc gia bị từ chối, bao gồm Việt Nam, sẽ có ít nhất 60 ngày để cung cấp thêm thông tin cho NOAA nhằm hỗ trợ việc xem xét lại.
· NMFS sẽ tham vấn trực tiếp với cơ quan thủy sản của từng nước và cung cấp hướng dẫn chi tiết về hồ sơ cần nộp.
· Sau đó, NMFS sẽ có 120 ngày để ra quyết định mới, đồng thời công bố công khai kết quả và thông báo chính thức cho từng quốc gia.
Các nghề cá được tạm hoãn lệnh cấm gồm:
· Indonesia – Fishery ID 12391 (lưới rê và lưới vây)
· Việt Nam – Fishery ID 2988 (lưới rê và lưới vây)
· Philippines – Fishery ID 2129, 2130 (bẫy, lưới rê và lưới vây)
· Sri Lanka – Fishery ID 2705 (lưới cua, lưới rê và lưới vây)
Sau quá trình thương lượng, Bộ Tư pháp Hoa Kỳ và phía nguyên đơn đã đạt được thỏa thuận và đệ trình lên tòa. Theo đó:
· Lệnh cấm nhập khẩu ghẹ từ 4 quốc gia nói trên sẽ chưa có hiệu lực cho đến khi có quyết định mới từ NMFS.
· Các quốc gia bị từ chối, bao gồm Việt Nam, sẽ có ít nhất 60 ngày để cung cấp thêm thông tin cho NOAA nhằm hỗ trợ việc xem xét lại.
· NMFS sẽ tham vấn trực tiếp với cơ quan thủy sản của từng nước và cung cấp hướng dẫn chi tiết về hồ sơ cần nộp.
· Sau đó, NMFS sẽ có 120 ngày để ra quyết định mới, đồng thời công bố công khai kết quả và thông báo chính thức cho từng quốc gia.
Các nghề cá được tạm hoãn lệnh cấm gồm:
· Indonesia – Fishery ID 12391 (lưới rê và lưới vây)
· Việt Nam – Fishery ID 2988 (lưới rê và lưới vây)
· Philippines – Fishery ID 2129, 2130 (bẫy, lưới rê và lưới vây)
· Sri Lanka – Fishery ID 2705 (lưới cua, lưới rê và lưới vây)
Tiếp tục xuất khẩu, nhưng cần hành động khẩn trương
Theo thông tin từ Viện Thủy sản Quốc gia Mỹ (NFI), việc đạt được thỏa thuận đồng nghĩa với việc xuất khẩu ghẹ từ Việt Nam và các quốc gia liên quan sang thị trường Mỹ có thể tiếp tục trong thời gian tới. Tuy nhiên, trách nhiệm cung cấp thông tin bổ sung cho NMFS vẫn chủ yếu thuộc về cơ quan thủy sản của từng nước.
Các bên được khuyến nghị khẩn trương hoàn thiện hồ sơ trong vòng 60 ngày kể từ khi Chính phủ Mỹ kết thúc tình trạng "đóng cửa" (shutdown) ngân sách, đồng nghĩa với hạn chót có thể rơi vào đầu tháng 1/2026.
Thông tin cần bổ sung bao gồm:
· Số liệu khai thác không chủ đích (bycatch, hay số lượng mắc lưới của động vật có vú biển) theo nghề và ngư cụ;
· Dữ liệu về mắc cạn (strandings);
· Các biện pháp giám sát, báo cáo và kế hoạch bảo tồn (đặc biệt liên quan đến loài cá heo Irrawaddy);
· Thông tin về cơ chế thực thi và nguồn lực tài chính cho các kế hoạch giảm thiểu rủi ro.
Các tài liệu gửi cho NMFS cần có bản dịch tiếng Anh và được gửi qua email: mmpa.loff@noaa.gov.
Các bên được khuyến nghị khẩn trương hoàn thiện hồ sơ trong vòng 60 ngày kể từ khi Chính phủ Mỹ kết thúc tình trạng "đóng cửa" (shutdown) ngân sách, đồng nghĩa với hạn chót có thể rơi vào đầu tháng 1/2026.
Thông tin cần bổ sung bao gồm:
· Số liệu khai thác không chủ đích (bycatch, hay số lượng mắc lưới của động vật có vú biển) theo nghề và ngư cụ;
· Dữ liệu về mắc cạn (strandings);
· Các biện pháp giám sát, báo cáo và kế hoạch bảo tồn (đặc biệt liên quan đến loài cá heo Irrawaddy);
· Thông tin về cơ chế thực thi và nguồn lực tài chính cho các kế hoạch giảm thiểu rủi ro.
Các tài liệu gửi cho NMFS cần có bản dịch tiếng Anh và được gửi qua email: mmpa.loff@noaa.gov.
Cơ hội và thách thức cho nghề khai thác ghẹ Việt Nam
Việc Mỹ tạm hoãn lệnh cấm nhập khẩu là tín hiệu tích cực giúp ngành ghẹ Việt Nam duy trì thị trường xuất khẩu quan trọng trong thời gian tới. Tuy nhiên, kết quả cuối cùng phụ thuộc vào chất lượng thông tin mà Việt Nam gửi tới NOAA/NMFS trong thời gian 60 ngày tới.
Đây là giai đoạn quan trọng, đòi hỏi sự phối hợp chặt chẽ giữa cơ quan quản lý thủy sản, Hiệp hội ngành hàng và doanh nghiệp xuất khẩu nhằm hoàn thiện hồ sơ khoa học, kỹ thuật và minh chứng tuân thủ quy định về bảo vệ động vật biển.
Theo thỏa thuận được Tòa án Thương mại Quốc tế Hoa Kỳ phê chuẩn, vụ kiện giữa NFI và Chính phủ Mỹ đã được bác bỏ không định kiến (dismissed without prejudice). Lệnh cấm nhập khẩu ghẹ từ Việt Nam và các nước châu Á sẽ chưa có hiệu lực, cho phép tiếp tục xuất khẩu trong thời gian chờ NOAA/NMFS xem xét lại.
Tuy nhiên, thời gian chuẩn bị và gửi hồ sơ bổ sung rất ngắn, và chất lượng dữ liệu sẽ là yếu tố then chốt quyết định khả năng Việt Nam được cấp lại “so sánh tương đương”, qua đó duy trì bền vững thị trường xuất khẩu ghẹ sang Hoa Kỳ.
Đây là giai đoạn quan trọng, đòi hỏi sự phối hợp chặt chẽ giữa cơ quan quản lý thủy sản, Hiệp hội ngành hàng và doanh nghiệp xuất khẩu nhằm hoàn thiện hồ sơ khoa học, kỹ thuật và minh chứng tuân thủ quy định về bảo vệ động vật biển.
Theo thỏa thuận được Tòa án Thương mại Quốc tế Hoa Kỳ phê chuẩn, vụ kiện giữa NFI và Chính phủ Mỹ đã được bác bỏ không định kiến (dismissed without prejudice). Lệnh cấm nhập khẩu ghẹ từ Việt Nam và các nước châu Á sẽ chưa có hiệu lực, cho phép tiếp tục xuất khẩu trong thời gian chờ NOAA/NMFS xem xét lại.
Tuy nhiên, thời gian chuẩn bị và gửi hồ sơ bổ sung rất ngắn, và chất lượng dữ liệu sẽ là yếu tố then chốt quyết định khả năng Việt Nam được cấp lại “so sánh tương đương”, qua đó duy trì bền vững thị trường xuất khẩu ghẹ sang Hoa Kỳ.
Theo Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu Thủy sản Việt Nam