Diễm Trang
Active member
Việt Nam đang nổi lên như là một trung tâm mới chuỗi cung ứng tới toàn thế giới. Thể hiện kim ngạch xuất nhập khẩu tăng mạnh và đều đặn hàng năm. Ngành tôm Việt cũng thuận theo chiều đất nước, nhưng tốc độ có chậm hơn… Quan tâm sâu hơn, có những thông tin cần phân tích để ứng xử phù hợp. Trên trang tin VASEP vừa qua cho thấy tôm Việt đứng thứ 3 ở thị trường EU sau tôm Ecuador và Ấn Độ. Hạng 3 là tốt, nhưng trước đó tôm Việt hạng 2 ở đây trong tiến trình dài.
Thật ra tôm Ấn Độ vừa có thị phần ở đây cao hơn tôm Việt một tỉ lệ rất nhỏ, họ chỉ vừa vươn mình, chưa có gì quá lớn lao. Chúng ta quan tâm tình hình nhưng không quan tâm phấn đấu cho thị phần thứ hạng cao nhất. Bởi tôm Ecuador có thị phần gấp 5 lần tôm Việt ở đây. Tình hình tiêu thụ tôm Việt và một số nước đang ở hoàn cảnh khó khăn và đầy rủi ro, nhất là ở thị trường Hoa Kỳ, khi thuế đối ứng ở đây có thể thay đổi bất ngờ, làm đảo lộn, phá sản mọi toan tính kinh doanh trước đó. Từ đó, các nước đều có xu hướng thâm nhập mạnh hơn các thị trường còn lại. Và tôm Ấn Độ qua mặt tôm Việt Nam ở EU là một thành quả trong giải pháp vừa nêu.
Thị trường EU, là thị trường khó tính hàng đầu so các thị trường lớn, con tôm trong hoàn cảnh đó. EU giờ đây quan tâm kiểm tra chuỗi cung ứng hàng tới đây (có thể tham khảo tại https://tinyurl.com/2atdsnwm và website cập nhật các quy định của EU https://agrinfo.eu)
Đây là một thách thức để ngành tôm, các doanh nghiệp (DN) tôm có cơ hội vươn mình, bứt phá; nếu đáp ứng kịp thời và toàn diện các quy định. Qua đó sẽ nhanh chóng lấy lại vị trí thứ 2 cũng như tăng trưởng mạnh mẽ thị phần tôm ở EU (và Anh) cũng như có cơ hội tốt hơn ở các thị trường còn lại.
Nói thì dễ nhưng làm mới là điều cần trao đổi thông tin, rút kinh nghiệm. Những văn bản quy định về chuỗi cung ứng từ EU, tuy DN tôm ta khó tiếp cận, nhưng qua các đòi hỏi của các đối tác mua bán ở đây, chúng ta có thể khái quát hình dung những nội dung cơ bản quy định về chuỗi cung ứng mà chúng ta phải thực thi thật sự. Những nội dung cơ bản xoay quanh việc sử dụng lao động và bảo vệ môi trường; và đi sâu sẽ dẫn tới nhiều nội dung nhỏ hơn liên quan.
+ Sử dụng lao động: Trong khuôn khổ pháp luật hiện hành. Câu chuyện này bảo đảm DN tôm nào cũng biết, không cần đi sâu.
Thực tế cho thấy, phía đối tác từ EU chẳng những đòi hỏi các DN ta ứng xử người lao động đúng quy định. Đòi hỏi cụ thể có thể còn cao hơn.Thí dụ như trong trang trại nuôi tôm cung ứng tới EU; thì khu ăn, nghỉ, sinh hoạt của người lao động ở đây cũng không thể tự tiện. Phải có một sự tương đồng nào đó với lao động bên EU như có nhà nấu ăn đạt chuẩn an toàn, có chỗ ngồi ăn sạch sẽ, có canteen thư giãn, có chỗ ngủ nghỉ kín đáo với nhà vệ sinh đạt chuẩn…
Không chỉ lo cho người, họ còn yêu cầu phúc lợi cho động vật nuôi. Cụ thể, tôm bố mẹ không bị cắt mắt trong quá trình sinh sản (cắt mắt là giải pháp kỹ thuật để tăng tỉ lệ giao vĩ thành công) ao nuôi tôm phải thả nuôi trong một tỉ lệ cho phép nhằm hạn chế tôm bị stress, có camera trong ao để xem xét diễn tiến tình trạng tôm nuôi ra sao, có các đầu dò kiểm soát nước nuôi nhằm kịp thời xử lý sao luôn ở trạng thái ổn thỏa nhất… Dĩ nhiên, ngành khác cũng có quy định tương tự như nuôi gà phải có không gian để gà… đi bộ! Câu chuyện trên cần có lộ trình, nhưng lộ trình này khá ngắn phải hoàn tất.
+ Bảo vệ môi trường: Thủ tướng ta đã cam kết trong COP21, năm 2035 sẽ giảm phát thải 35% và hoàn tất trung hòa khí thải năm 2050. Các DN tôm phải làm gì? Đó là tập quen dần ý thức và thực thi kiểm soát, hạn chế và trung hòa phát thải. DN phải biết khu vực nào phát thải, tiến tới định lượng (thông qua hỗ trợ từ tổ chức tư vấn). Rồi tìm ra cơ chế phát thải để có giải pháp hạn chế mà không ảnh hưởng hoạt động của mình (như thay thiết bị đời mới, thay đổi vật tư mới có tính năng ít phát thải hơn…).
Giải pháp trung hòa các DN ta đang thực hiện khá ồn ào là sử dụng năng lượng tái tạo thông qua tận dụng mái nhà xưởng để lắp đặt pin mặt trời… Phía đối tác từ EU đòi hỏi cũng khá cụ thể như yêu cầu các DN phải đưa ra lộ trình trung hòa khí thải với các giải pháp cụ thể. Nhiều DN quan tâm hoạt động trồng rừng; các DN nuôi tôm, cá quan tâm sử dụng thức ăn mới giảm phát thải; quan tâm xử lý chất thải đúng quy định.
Phía EU cũng yêu cầu các DN ta quan tâm kinh tế tuần hoàn, trong các DN có ý thức phân loại rác và tận dụng. Riêng bao bì bảo quản hàng cho EU phải tiến tới có ít nhất 30% từ vật liệu tái tạo… Các DN ta tự cam kết lộ trình nhưng chắc chắn khó có thể kéo dài. Từ quan tâm kinh tế tuần hoàn, cho thấy EU đặt nặng câu chuyện TIẾT KIỆM TÀI NGUYÊN. Tiết kiệm tài nguyên ít nhiều dẫn đến giảm thiểu phát thải và trái đất sẽ bền lâu hơn. Sử dụng năng lượng tái tạo (thay vì năng lượng hóa thạch) chiều sâu cũng là một dạng tiết kiệm (giảm xử lý phát thải) và nhất là chú trọng TIẾT KIỆM NƯỚC, bởi coi đây là tài nguyên hữu hạn. Đây cũng là một nội dung cơ bản trong SẢN XUẤT SẠCH các DN ta đã ứng chục từ lâu.
Trong nội dung trên, mở rộng sẽ dẫn câu chuyện truy xuất nguồn gốc sản phẩm cung tới EU. Chuỗi cung ứng tới EU đòi hỏi các chuẩn mực cụ thể. Tới đây tôm nuôi phải đạt chuẩn (như ASC) mới thuận lợi để thu hút người tiêu dùng. Tôm nuôi Ecuador có từ 30-40% đạt chuẩn này (cộng với giá thành thấp) cũng là một lý giải vì sao tôm Ecuador có thị phần khó ai dám mơ tới ở EU. Tỉ lệ tôm đạt chuẩn ASC của ta còn rất khiêm tốn. Đây là một hạn chế lớn để tôm ta thâm nhập các hệ thống phân phối cao cấp. Đây là một nút thắt cổ chai mà mọi thành phần tham gia chuỗi giá trị con tôm nên có quan tâm và tìm cách tháo gỡ. Tuy nhiên, có điểm nhỏ ở đây, là không nên bóc ngắn cắn dài. Các DN ta không nên vì muốn tăng tiêu thụ mà có sai sót trong việc khai báo nguồn gốc, bởi công nghệ thông tin bây giờ cho khả năng kiểm soát vô cùng tinh vi.
Một câu chuyện không có trong quy định của EU. Nhưng hoàn thiện quy định nhằm đáp ứng đòi hỏi của thị trường, người tiêu dùng chỉ như vậy là chưa đủ. Tôm quốc gia nào cũng có khả năng hoàn thiện chuỗi cung ứng. Cho nên điều kiện ĐỦ là quan tâm kiểm soát, giảm thiểu giá thành. Đây cũng là một mặt chưa ổn của ngành tôm chúng ta. Hội nghị do Trung tâm Khuyến nông Quốc gia phối hợp UBND tỉnh cà Mau vừa diễn ra ở Cà Mau cho thấy sự phản ánh bức xúc hiện nay là giá đầu vào trong lĩnh vực nuôi tôm cao quá. Và hệ lụy người nuôi giảm lãi và giá thành sản phẩm tôm cuối cùng cũng cao chót vót, đội giá tôm thế giới!
Tóm lại, hoàn thiện chuỗi cung ứng tôm là bước đi tất yếu. May mắn, cơ quan chức năng hỗ trợ khá tốt và nhất là các DN tôm, cá chúng ta đã và đang trên hành trình này. Trong bối cảnh khó khăn ngày càng chồng chất, rủi ro chực chờ thì việc các DN ta minh bạch và hoàn thiện chuỗi cung ứng sẽ là một sự thuyết phục hết sức hữu hiệu để tiếp tục duy trì và phát triển, song hành cùng kỳ vọng chung của đất nước.
TS. Hồ Quốc Lực - Nguyên Chủ tịch VASEP, Chủ tịch HĐQT FIMEX VN
Theo www.vasep.com.vn
Theo www.vasep.com.vn